3 điều Trung Quốc có thể làm để giảm căng thẳng ở Biển Đông

Trong bối cảnh đối đầu Trung - Mỹ đang ngày càng gay gắt, Trung Quốc cần làm an lòng Mỹ và các quốc gia Châu Á, đồng thời cần minh bạch hơn về tham vọng của mình.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. (Ảnh:Washington Post)

Khi chiếc may bay giám sát P8-A của Mỹ bay trên không phận những công trình nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng ở khu vực Biển Đông, thì tất cả mọi sự chú ý đều tập trung vào việc Trung Quốc sẽ làm gì tiếp theo, và liệu tình hình có thể leo thang thành một cuộc đối đầu nguy hiểm giữa Mỹ và Trung Quốc. Hành động của Mỹ cho thấy rõ ràng Washington không thể chịu đựng hơn nữa khi mà những hành động lấn đất của Trung Quốc cứ liên tục tái diễn.

Theo ý kiến của chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc David Lampton và nhiều học giả khác, hiện có nhiều bằng chứng cho thấy quan hệ Mỹ-Trung đang bước vào giai đoạn đỉnh điểm. Dường như giới chính trị gia Mỹ đã đạt được đồng thuận là phải có một biện pháp nào đó để chấm dứt cách ứng xử theo kiểu “chủ nghĩa bành trướng” của Trung Quốc trên Biển Đông. Đã qua rồi quan điểm cũ “Trung Quốc đồng thuận”, với hy vọng và “niềm tin thơ ngây” rằng Trung Quốc có thể nhập vào một trật tự do với Mỹ đứng đầu và trở thành một chủ thể có trách nhiệm.

Trong bối cảnh có nhiều người Mỹ rất lo lắng về mối đe dọa Trung Quốc và việc Bắc Kinh đang cố đánh đổ quyền lãnh đạo của Washington tại Châu Á, hiện đang có một mối lo ngại về làn sóng chống Trung Quốc gia tăng ở Mỹ. Tương tự, đang có một tinh thần chống lại Mỹ ở Trung Quốc, cho rằng bất cứ hành động nào của Washington đều nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Bắc Kinh. Điều rất quan trọng trong giai đoạn phức tạp này là không bên nào đổ lỗi cho bên kia, khiến căng thẳng leo thang, đồng nghĩa cả hai bên có trách nhiệm làm giảm căng thẳng.

Theo đề xuất của giáo sư Lyle Goldstein, Trường chiến tranh Hải quân Mỹ, không cần phải “giảm dần căng thẳng ”, thay vào đó, hai bên nên thực hiện một bước tiếp cận gọi là “hợp tác tăng dần”. Để đạt được mục tiêu này, Trung Quốc cần thực hiện 3 điều qua đó thể hiện rõ nước này sẵn sàng hợp tác.

                        

Công trình xây dựng lấn chiếm đất của Trung Quốc tại Biển Đông. (Ảnh:Rappler)

Thứ nhất, Trung Quốc cần nỗ lực hơn nữa trong việc làm an lòng Mỹ. Giáo sư David Lampton, thuộc Đại học John Hopkins, Mỹ đã phân tích một cách chính xác rằng Washington nên xem xét vai trò lãnh đạo có nghĩa như thế nào trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, trong khi đó, Bắc Kinh cần thực tế về khả năng và sức mạnh của mình. 

Dường như những nỗ lực trước đây của Trung Quốc nhằm làm an lòng Mỹ đã bị bỏ ngoài tai, vì vậy, Bắc Kinh cần phải nỗ lực gấp đôi. Ý kiến cho rằng Trung Quốc sẽ thách thức quyền lãnh đạo của Mỹ ở Châu Á vẫn còn là một điều hoài nghi lớn. Dù rằng Bắc Kinh tiếp tục lớn mạnh và sẽ có tầm ảnh hưởng lớn dần trong khu vực, nhưng đây không nhất thiết là điều tồi tệ đối với Mỹ. Bởi nhiều ý kiến cho rằng Châu Á cần cả Mỹ và Trung Quốc cho việc duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực. 

Nhà lãnh đạo Trung Quốc, Tập Cận Bình có thể dùng chuyến viếng thăm Mỹ vào tháng 9 tới để nhấn mạnh rằng: “Bắc Kinh tôn trọng vai trò lãnh đạo của Mỹ tại Châu Á”.

Thứ hai, Trung Quốc cần nỗ lực hơn nữa để làm an lòng các nước láng giềng Châu Á trong khu vực. Đây là điều quan trọng mà Trung Quốc phải “nằm lòng” để có thể thực hiện “giấc mộng Trung Hoa”, một Châu Á hòa bình và ổn định là điều kiện cần thiết cho “giấc mộng” này. 

Những tranh chấp lãnh thổ đang tồn tại giữa Trung Quốc và các quốc gia trong khu vực là vấn đề phức tạp nhưng vẫn có thể giải quyết một cách hòa bình. Bắc Kinh cần bắt đầu các cuộc đối thoại song phương hoặc đa phương với các nước có cùng tranh chấp trong khu vực, còn các quốc gia bên ngoài nên đứng trung lập, không nghiêng theo bất cứ bên nào. Đây chính là nội dung “cách tiếp cận kép” của Trung Quốc.

Thứ ba, trong bối cảnh nhiều nước quan ngại rằng một ngày nào đó Trung Quốc sẽ biến Biển Đông thành “ao nhà”, Bắc Kinh cần phải cởi mở và rõ ràng hơn về ý định trong khu vực. Liên quan đến những “công trình nhân tạo” trên Biển Đông, Trung Quốc phải cam kết rằng những công trình này chỉ được sử dụng cho những mục đích hòa bình và phòng vệ. 

Khi điều kiện chín muồi, Bắc Kinh có thể mời một số chuyên gia và phóng viên quốc tế thăm những công trình này. Trung Quốc cũng cần bắt đầu tham gia các hoạt động cứu hộ hoặc các dự án phát triển với các nước khác.

Tóm lại, có những việc mà cả Mỹ và Trung Quốc có thể làm để dịu đi căng thẳng trên Biển Đông. Đã đến lúc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới thể phải hiện trách nhiệm một cách nghiêm túc.